Rozbudowa Placu Wojska Polskiego wraz z ulicą Cyniarską Bielsko-Biała
3
Głosów
Modernizacja historycznego placu polegająca na likwidacji istniejącego parkingu samochodowego i stworzeniu nowej przestrzeni miejskiej - reprezentacyjnego miejsca spotkań, rekreacji oraz wydarzeń kulturalnych i artystycznych. Na placu usytuowano, dwa charakterystyczne elementy: fortepian i dwie fontanny, symbolizujące harmonię i różnorodność, które kształtują społeczność Bielska-Białej. Nowe drzewa i ozdobne krzewy i kwiaty dodają świeżości i przywracają naturę tej przestrzeni. Wbudowane w posadzkę placu pamiątkowe tablice przypominają historyczną lokalizację dawnego ratusza i wagi miejskiej miasta Białej, które dokładnie w 2023 roku obchodziło swoje 300lecie lokacji. Usytuowane wokół zieleni ławki, tak jak specjalnie zaaranżowane miejsca pod ogródki gastronomiczne stanowią ofertę dla spragnionych odpoczynku…
W ramach całej inwestycji zostały przebudowane sieci podziemne wraz dostosowaniem do bieżących potrzeb wszystkich użytkowników (min. specjalne studzienki elektryczne umożliwiające zasilanie całej instalacji pod potrzeby koncertowe, wystawy czy jarmarki). Pod płytą placu zabudowano zbiorniki retencjonujące wodę opadową, która poprzez system pomp nawadnia rośliny rosnące na placu.
W ramach przebudowy ulicy Cyniarskiej został skorygowany jej przebieg nawiązując do historycznego przebiegu wraz uzupełnieniem o miejsca postojowe.
Historia Placu Wojska Polskiego:
Plac powstał w 1723 jako rynek nowo lokowanego miasta Biała w miejscu istniejącego już wcześniej wiejskiego targowiska z karczmą, której pomieszczenia służyły również za prowizoryczny ratusz, zanim w 1750 wzniesioną nową siedzibę magistratu na rogu dzisiejszej ulicy Ratuszowej. Do gospody przylegał obiekt mieszczący wagę miejską. Parcele budowlane zapełniały się domami bardzo wolno. Przekazy mówią, że jeszcze pod koniec stulecia istniały wokół rynku puste działki. Zabudowa była początkowo wyłącznie drewniana.
Zasadniczym przekształceniom uległo otoczenie placu w latach 80. XVIII wieku, kiedy w ramach budowy tzw. traktu środkowogalicyjskiego (szosy cesarskiej) przebito dzisiejszą ulicę 11 Listopada, wokół której powstał szereg nowych murowanych budynków. Wytyczono również nowy plac rynkowy (dzisiejszy plac Wolności), wskutek czego dotychczasowy zyskał miano Alter Ring (Stary Rynek). W latach 1792–1798 wzniesiono w narożniku północno-wschodnim kościół ewangelicki (wcześniej już od XVII wieku w tym miejscu znajdował się cmentarz ewangelicki, a od 1781 prowizoryczna świątynia drewniana). W południowo-zachodniej części placu zbudowana została z kolei nowa waga miejska. Stara i nowa waga, jak też budynek gospody pojawiają się jako obiekty przeznaczone do wyburzenia na planie sytuacyjnym z 1825. Dokładna data ich rozbiórki nie jest znana, ale nastąpiło to zapewne w pierwszej połowie XIX wieku. W latach 1825–1827 zastąpiono stary drewniany ratusz nowym klasycystycznym gmachem w tej samej lokalizacji na rogu ulicy Ratuszowej, nadbudowanym o drugie piętro według projektu Emanuela Rosta seniora w latach 1868–1871 w związku z umieszczeniem w nim również biur starostwa i sądu powiatowego.
W XIX wieku plac pełnił funkcje targowe. Zgodnie z cesarskim przywilejem handlowym z 1824 handel odbywał się w czwartek i w sobotę, a ponadto cztery razy do roku organizowano trzydniowe jarmarki. W drugiej połowie XIX wieku organizowano również cztery, a od 1880 sześć razy do roku targi końskie. W 1865 uruchomione oświetlenie gazowe placu, zastąpione przez elektryczne w 1903. Około 1890 na środku rynku pojawiła się żeliwna kolumna z latarnią i pompą wodną, w tym samym okresie podjęto się budowy kanalizacji. Zabudowa placu ulegała stopniowym przekształceniom. Powstawały coraz okazalsze obiekty, m.in. kamienica von Pongratzów, do której na początku lat 70. XIX wieku przeniosło się starostwo powiatowe (1865), pałacyk Franciszka Strzygowskiego na drugim rogu ulicy Ratuszowej (1880), kamienica Juliusa Korna pod nr 2 (1902), kamienica Racheli Mehl pod nr 3 (1903) czy secesyjna kamienica Pod Żabami mieszcząca winiarnię Rudolfa Nahowskiego (1903). W 1897 siedzibę magistratu przeniesiono do nowego gmachu w innej lokalizacji, budynek przy placu Józefa służył odtąd tylko jako siedziba sądu.
W 1890 zmieniono nazwę Starego Rynku na Josefsplatz (Plac Józefa) na cześć cesarza Józefa II. W 1914 przyjęto uchwałę o przemianowaniu rynku na Kaiser-Franz-Josef-Platz (plac Cesarza Franciszka Józefa), nie ma jednak dokumentów potwierdzających, że do zmian adresowych realnie doszło. Po włączeniu Białej do Polski w 1918 przyjęto oficjalną nazwę Rynek, która obowiązywała do 1951, gdy połączenie Bielska i Białej w jedno miasto wymusiło zastąpienie dublujących się nazw, co zaowocowało przemianowaniem na plac Wojska Polskiego. Wyjątkiem był okres 1939–1945, gdy administracja niemiecka dokonała zmiany na Schillerplatz (plac Schillera).
Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku uruchomiono na placu stację benzynową, a także zbudowano w miejscu kolumny z pompą wodną szalety publiczne. W lutym 1945 po wkroczeniu Armii Czerwonej do miasta podpalona została kamienica Juliusa Korna oraz kamienica nr 9 w pierzei północnej placu. Obie zostały odbudowane w uproszczonej formie bez pierwotnej ornamentyki, szczególnie bogatej w przypadku kamienicy Korna. Lata 50. XX wieku przyniosły koniec handlu targowego na rynku (przeniesiono go na nowe targowisko w rejonie ulicy Żywieckiej), jakkolwiek po kilku latach pojawiły się na nowo w krajobrazie liczne kioski warzywne. W latach 1960–1963 dokonano gruntownej przebudowy placu. Przez środek poprowadzono przelotową jezdnię, a po wschodniej i zachodniej stronie wybudowano parkingi. Od 22 lipca 1963 przez plac kursowały autobusy komunikacji miejskiej (linia C, późniejsza „trójka”).
W marcu 1976 zamknięto dla ruchu kołowego część ulicy 11 Listopada, jednak sam plac zachował swój dotychczasowy kształt z jezdnią przez środek aż do roku 1988. Wtedy zaślepiono chodnikiem połączenie z ulicami 11 Listopada i Ratuszową, pozostawiając wjazd na parkingi tylko od strony ulicy Cyniarskiej i Targowej. Wiązało się to z usunięciem ruchu autobusowego z placu. W 1988 dokonano również wyburzeń w narożniku północno-zachodnim (stały tam kamienice o skromnych cechach klasycystycznych – jedna parterowa i jedna jednopiętrowa), aby odsłonić plac na budowany w tym czasie Spółdzielczy Dom Handlowy „Klimczok”. Transformacja ustrojowa przyczyniła się do ponownego rozkwitu handlu na płycie placu, który uzyskał nieformalne miano „szaberplacu”. W czerwcu 1990 uregulowano tę działalność wyznaczając 36 stałych stanowisk targowych, które działały do 1992, gdy zostały przeniesione do hali w dawnych zakładach Finex przy ulicy Mostowej.
Na początku XXI wieku podjęto decyzję o przebudowie placu – wyeliminowaniu samochodów poprzez budowę parkingu podziemnego i zagospodarowaniu płyty jako strefy pieszej oraz zabudowie północno-zachodniej pierzei. Rozpisany w 2007 konkurs architektoniczny wygrał zespół pod kierownictwem Stanisława Nestrypke. Projekt, zakładający „wyeksponowanie pustki”, wywołał wiele kontrowersji wśród mieszkańców miasta ze względu na brak zieleni ani żadnych innych elementów takich jak oświetlenie czy ławki (poza wymaganą zrekonstruowaną pompą wodną), a także zabudowę północno-zachodniej pierzei nowoczesną architekturą, według krytyków nie pasującą do placu nie mniej, niż SDH „Klimczok” (który nowe budynki miały zasłonić). Doszło nawet do napisania przez bielskiego historyka sztuki, Krzysztofa Czyża, listu protestacyjnego, pod którym podpisało się kilkadziesiąt osób. Władze miejskie podjęły decyzję o odłożeniu przebudowy do zakończenia dwóch innych inwestycji – przebudowy ulicy Wyzwolenia i budowy hali wielofunkcyjnej w Kamienicy oraz rozpisaniu konkursu na nowe budynki po zakończeniu przebudowy samego placu.
W latach 2007–2010 na placu znajdowała się główna estrada Święta Ulicy 11 Listopada. W sierpniu 2009 zainstalowano tu jeden z pierwszych miejskich punktów darmowego dostępu do internetu (hotspotów). 3 grudnia 2020 przed dawnym ratuszem u wlotu ulicy Ratuszowej odsłonięto pomnik Smoka Wawelskiego i Bartoliniego Bartłomieja herbu Zielona Pietruszka – postaci z serialu animowanego Porwanie Baltazara Gąbki. We wrześniu 2021 dołączył do nich szpieg Don Pedro z mypingiem. Brązowe rzeźby należą do tworzonego szlaku pomników postaci z kreskówek wyprodukowanych przez bielskie Studio Filmów Rysunkowych.
Temat rewitalizacji i zmiany charakteru dawnego rynku bielskiego powracał następnie w lokalnej debacie publicznej przez kilkanaście lat. Do spornych zagadnień należały m.in. kwestia ewentualnej budowy parkingu podziemnego, plan usunięcia „kultowej” budki z lodami Eskimo jako „nieprzystającej do nowej koncepcji placu” oraz ilość zieleni przewidzianej w poszczególnych projektach. Ostatecznie przebudowa rozpoczęła się w październiku 2021. Nie przewidziano w jej ramach ani budowy parkingu podziemnego ani ponownej zabudowy północno-zachodniego narożnika placu. Plac został w całości przekształcony w strefę pieszą. Dokonano nasadzeń drzew, a w części południowej zbudowano fontannę z figurami żab nawiązującymi do wystroju kamienicy Pod Żabami. W sprawie punktu sprzedaży lodów osiągnięto kompromis, przenosząc lokal do kamienicy nr 4 z zachowaniem asortymentu i wystroju nawiązującego do dawnej budki. Uroczyste otwarcie placu po przebudowie nastąpiło 29 sierpnia 2023, wpisując się w szerszy program obchodów 300-lecia nadania praw miejskich Białej.